Standart Dümen Komutları, Anlamları ve Uygulaması
Dümen komutlarını anlamak ve doğru bir şekilde uygulamak iyi bir serdümen olmak için olmaz ise olmaz bir gerekliliktir.
Köprüüstü takımı genelde çok uluslu bir düzenden oluşmakta ve farklı milliyetlerden farklı rütbelerde denizciler dümen komutları için genel kabul edilmiş bir dil olan İngilizce kullanmaktadır.
Gemilerde dümen tutma görevleri genelde usta gemiciler tarafından yerine getirilir. Dümen tutacak kişi, gece ve gündüz dümen tutabilecek şekilde tecrübeli olmalı ve dümen emirlerini çok iyi bir şekilde bilmelidir. Bu şekilde verilen emirleri hızlı bir şekilde anlayacak ve uygulayacaktır.
Daha da önemlisi, dümen komutlarının uygun şekilde yürütülmesi sadece dümen tuta görevini yerine getirecek kişi ile sınırlı olmamalıdır. Güverte zabitleri de bu görevi çok iyi bilmelidir. Bu, kazalara yol açabilecek dümenci veya Pilot hatasını zamanında belirlemek açısından çok önemlidir.
Dümen komutları, Uluslararası Denizcilik Örgütü tarafından hazırlanan Standart Denizcilik Haberleşme Cümleleri (Standard Marine Communication Phrases – SMCP) standart bir şekilde belirlenmiş ve kitabın içerisinde belirtilmiştir.
Aşağıda açıklanacak dümen komutlarını öğrenerek bir gemide uyguladıktan sonra artık hangi gemiye giderseniz gidin aynı komutları kullanmaya devam edeceksiniz demektir.
Serdümen Bilmesi Gereken Göstergeler
Gemilerde dümen tutan kişiye Serdümen denir.
1. Rudder Indicator - Dümen Göstergesi
Dümen açısı göstergesi, dümen yelpazesinin mevcut konumunu göstermek için kullanılan bir göstergedir ve genellikle geminin köprü üstünde ve yeke dairesinde bulunur.
Her gemide farklı şekilde ve markada göstergeler kullanılabilir. Fakat en yagın olan türleri soldaki fotoğraflarda gösterilmektedir.
Bunlara ilave olarak, dijital göstergeler olarak da karşınıza çıkabilir.
2. Rate of Turn Indicator - Dönüş Hızı Göstergesi
Gemilerdeki dönüş hızı göstergesi , bir geminin dönüş hızını gösterir.
Bir geminin dakika başına derece (°/dk) olarak dönme hızını gösterir.
Bir serdümenin bir rotayı yönlendirirken sahip olabileceği en önemli araçlardan biridir.
Standart Dümen Komutları, Anlamları ve Uygulaması
1. Midships, Rudder midships or Midships the wheel - Ortala / Dümeni Ortala
İngilizde’de üç farklı şekilde söylenebilen bu komutun dilimizde karşılığı “Ortala / Dümeni Ortala” olacaktır.
Bu komutu duyduğunuzda; dümeni sıfır açıya getirmeniz gerekmektedir. Dümen yelpazesi geminin ileri – geri hattında sıfır derecelik bir açı yapacaktır.
Soldaki fotoğraftaki gibi sıfır derecede gösterdiği zaman “Dümen Ortada” demektir.
2. Port Five / Ten / Fifteen / Twenty / Twenty-five - İskele Beş / On / Onbeş / Yirmi / Yirmibeş
Dümeni, dümen açısı göstergesinde istenilen derece gösterene kadar iskeleye basmanız ve orada tutmanız için verilen kumandadır.
Port Five – İskele Beş komutunu aldığınız zaman, dümeni iskele tarafa basıp dümen açı göstergesinden beş dereceyi görmeniz ve orada durmanız bu komutu yerine getirdiğiniz anlamına gelecektir.
Gemi bu dümen komutu ile ağır ağır iskeleye dönmeye başlayacaktır. Dönüş hızını Dönüş Hızı Göstergesinden takip edebilirsiniz.
Dümen açısı arttıkça geminin dönme hızı da artacaktır.
3. Starboard Five / Ten / Fifteen / Twenty / Twenty-five - Sancak Beş / On / Onbeş / Yirmi / Yirmibeş
Dümeni, dümen açısı göstergesinde istenilen derece gösterene kadar sancağa basmanız ve orada tutmanız için verilen kumandadır.
Starboard Five – Sancak Beş komutunu aldığınız zaman, dümeni sancak tarafa basıp dümen açı göstergesinden beş dereceyi görmeniz ve orada durmanız bu komutu yerine getirdiğiniz anlamına gelecektir.
Gemi bu dümen komutu ile ağır ağır sancağa dönmeye başlayacaktır. Dönüş hızını Dönüş Hızı Göstergesinden takip edebilirsiniz.
Dümen açısı arttıkça geminin dönme hızı da artacaktır.
4. Hard-a-port, hard to port or hard port - İskele Alabanda
Dümenin basılabildiği kadar iskeleye basılması için serdümene verilen kumandadır. Maksimum alabanda açısı genel olarak 30-35° dir.
Bu komutu aldığınız zaman dümeni maksimum iskeleye basıp beklemeniz gerekecektir.
Bir gemide ilk defa dümen tutacaksanız, mutlaka güverte zabitine maksimum dümen açısının kaç olduğunu sormanız gerekmektedir.
5. Hard-a-starboard, hard to starboard or hard starboard - Sancak Alabanda
Dümenin basılabildiği kadar sancağa basılması için serdümene verilen kumandadır. Maksimum alabanda açısı genel olarak 30-35° dir.
Bu komutu aldığınız zaman dümeni maksimum sancağa basıp beklemeniz gerekecektir.
6. Nothing to port/starboard - İskele ya da Sancağa Kaçma
Geminin başının iskele ya da sancak tarafına gitmesinden kaçınmak için verilen komuttur.
Gemi seyrederken pruvanın sancak veya iskele tarafa savrulmaması isteniyorsa, buna dikkat etmesi için serdümene verilen kumandadır. Serdümen bu konutu aldıktan sonra eğer bir kaçma olmak üzere ya da oldu ise, daha önce viyalanan pruva açısına geri dönmek için dümeni karşılamalı ya da ufak dümen açıları ile gemiyi istenilen pruva açısında tutmalıdır.
7. Meet her or Check her - Karşıla
Kafa karıştırıcı komutlardan biridir.
Örnek ile açıklamak, anlaşılır olması için kolaylık sağlayacaktır;
Serdümene Sancak 10 komutu verildi ve bu dümen açısı ile gemi sancak tarafa dönmektedir,
Pilot ya da kaptan size “Karşıla” komutunu verdiğinde derhal geminin pruvasını kontrol etmeli ve hemen karşı dümen açısını uygulamanız gerekmektedir. Bu durumda karşı dümen açısı İskele 10 olacaktır.
Bu durumda gemiyi bir pruva açısında tutmaya çalışmanıza gerek yoktur. Geminin dönüşü durana kadar dümeni karşı dümen açısında tutmanız yeterli olacaktır.
Geminin dönmesi durur durmaz dümeni ortalamalı ve o anki pruva açısını rapor etmeniz gerekmektedir.
- Heading 255,now
8. Steady - Viya
Gemi bir tarafa dönerken bu komut verilir.
Bu komutu duyar duymaz geminin dönüş hızını mümkün olduğunca hızlı bir şekilde düşürmeli ve geminin dönüşünü durdurmalısınız.
Geminin dönüşü durur durmaz, komut yerine getirilmiş olacaktır. Bunu hemen pilot ya da kaptana rapor etmelisiniz;
- Steady now, Sir!
9. Steady as she goes - Viya Böyle
Genelde “Viya” ve “Viya böyle” komutları beraber kullanılır.
Pilot ya da kaptan, viya komutunu verdikten sonra serdümen ilk olarak geminin dönüş hızını düşürmeye çalışacaktır. Bu durumda, geminin dönüş hızının düştüğünü gören pilot ya da kaptan “Viya böyle” komutunu verebilir.
Bu komutu duyduğunuz andaki geminin pruva açısı çok önemlidir. Çünkü, geminin pruvasını o dümen açısında tutmanız gerekmektedir.
Bir örnek ile açıklayalım;
Pilot : Viya böyle!
Serdümen : Emiri duyar duymaz pruva açısına bakıp (050 derece) Steady as she goes 050 / Viya 050 diye karşılık verip, geminin pruva açısını 050 derecede tutacaktır. Sonrasında pilota Steady 050,now / Viya 050 diye rapor edecektir.
10. Ease to five / ten / fifteen / twenty
Dümen miktarını 5°/10°/ 15°/ 20°’ye düşürün ve tutun.
Örneğin; dümen açını 20 derece sancak olsun ve pilot sizden 10 derece sancağa gelmenizi istiyor ise Ease to 5 komutunu verecektir. Sizinde dümeni sancak 20 dereceden sancak 5 dereceye değiştirmeniz gerekecektir.
11. Keep the buoy/ mark/ beacon/ lighthouse… on port side / starboard side
Pilotun ya da kaptanın belirttiği hedefi hangi tarafta tutmanız gerektiğini belirten bir komuttur.
Bazen bir pruva açısı vermek yerine bu komutu kullanabilirler. Burada, size bahsedilen hedefin ne olduğunu anlamanız çok önemlidir.
Örneğin; Pilot tarafından Şamandırayı sancakta tut komutunu verildiği zaman, serdümen bu şamandıranın hangi şamandıra olduğunu çok iyi anlamalı ve ancak bundan emin olduktan sonra komutu yerine getirmelidir.
12. Steady zero-nine-zero - Viya 090
Pilot ya da kaptan bazen dümen komutu vermek yerine bu şekilde bir komut verebilir. Burada sizden geminin pruvasını 090 dereceye getirmenizi istemektedir.
13. What’s your course/ heading? - Pruvan Ne?
Sizden pruvanın ne olduğunu söylemeniz istendiğinde verilecek komuttur.
14. How is the Rudder? - Dümen nerede?
Sizden dümenin hangi açıda olduğunu söylemeniz istendiğinde verilecek komuttur.
15. Mind your helm/ rudder
“Dikkat et” anlamına gelmektedir.
Sizden, başka bir şeyle dikkatinizi dağıtmak yerine dümen tutma işine odaklanmanız ya da bundan emin olunmak istendiği zaman bu komut verilecektir.
16. Report to me if you have no steering - Dümen dinlemez ise rapor et
Bazen, gemi düşük hızda giderken akıntı ve rüzgar gibi diğer faktörlerinde etkisi ile dümen dinlemeyebilir. Bu durumda, size böyle bir olayı farkına varır varmaz rapor etmeniz için verilen bir komuttur.
Gemi eğer dümen dinlemiyor ise bu rapor edilmelidir. Sonrasında pilotun ya da kaptanın yaptığı bir makine manevrası ile gemi tekrar dönmeye başladığında bu da aynı şekilde rapor edilmelidir.
17. Finish with the wheel
Diyalog Örnekleri
Pilot : Starboard 10
Serdümen : Starboard 10…….Starboard 10,now!
Pilot : Very well!
Pilot : Midships
Serdümen : Midships……Midships,now!
Pilot: Very good!
Pilot : Port 20
Serdümen : Port 20……Port 20,now!
Pilot : Very good!
Pilot : Ease to 5
Serdümen : Ease to 5…. Port 5,now!
Pilot: Midships
Serdümen : Midships……Midships,now!
Pilot : Hard to starboard
Serdümen : Hard to starboard…….Hard to starboard,now!
Pilot : Good!
Pilot: Meet her!
Serdümen : Heading 075,now!
Pilot : Very good! Steady 079
Serdümen : Steady 079…… Heading 079,now!